«Ավելի ազատ, ավելի ամուր, ավելի վստահելի հենարան, քան իմ հողն է, ոչ մի տեղ չեմ հանդիպել»

«Իրատեսի» հյուրն է ՀՀ վաստակավոր արտիստ, ՀՀ մշակույթի նախարարության և Հայաստանի թատերական գործիչների միության ոսկե մեդալակիր, Հակոբ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի և Սոս Սարգսյանի անվան Համազգային թատրոնների դերասան ՎԱՆԻԿ ՄԿՐՏՉՅԱՆԸ:
Նա այս տարի դարձել է 65 տարեկան: Շնորհավորում ենք և մաղթում ստեղծագործական հետաքրքիր ճանապարհ նաև հետագա տարիներին:

«ՄԵՐ ՊԵՏԱԿԱՆ ԱՅՐԵՐՆ ԻՆՉՊԵ՞Ս ԵՆ ՀԱՆԳԻՍՏ ՔՆՈՒՄ, ԵՐԲ ԾԵՐ ՄԱՐԴԻԿ ԱՊՐՈՒՄ ԵՆ ԱՅԴՊԻՍԻ
ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՒՄ»

-Պարոն Մկրտչյան, Աղասի Այվազյանի ստեղծագործության հիման վրա նկարահանված «Ոտավորը» մանրապատումում մարմնավորել եք մի խոսուն կերպար, որն այսպիսի ասելիքով է հանդես գալիս տեսաֆիլմում. «Էս հողին օտարի ոտք չի կպել: Էս հողի վրա օտարը ոտք չի դրել: Օտարի ոտք չդիպած մի պատառ հող որ չլիներ, բա ո՞նց կմնար էսքան աշխարհը: Մի փոքրիկ տեղ պիտի մնար, որ դառնար Հայաստան»: Ո՞րն է Ձեր բաժին հողը, Ձեր ունեցած Հայաստանը:
-Այն ամրությունը, այն վստահությունը, այն զգացողությունը, որ ունեմ իմ բաժին հողի հետ կապված, չգիտեմ՝ ուրիշ որտե՞ղ կարող է լինել: Շա՜տ-շատ երկրներում եմ եղել Երկիր մոլորակի վրա: Ավելի ազատ, ավելի ամուր, ավելի վստահելի հենարան, քան իմ հողն է, ոչ մի տեղ չեմ հանդիպել: Մի վայրկյան անգամ չեմ մտածել, որ կարող եմ մնալ ուրիշ հողի վրա: Նույնիսկ դրսում ունեցածս ընկերների հորդորը՝ մնալ, ունենալ աշխատանք, ապահով ապրել, ես չեմ հասկացել: Ես ունեմ իմ մասնագիտությունը, իմ հայրենիքը, իմ հողը, որոնցից դուրս լինել չեմ կարող:
-Այնուհանդերձ, Դուք հրաշալի կերպով մարմնավորել եք ԱՄՆ-ում ապրող հայ ծերունու կերպարը Թամար Հովհաննիսյանի «Վերջին կանգառ» ներկայացման մեջ: Չընդունելով արտագաղթ երևույթը՝ օտար միջավայրին շատ լավ հարմարված հայի կերպար եք ստացել բեմում: Ինչպե՞ս դա բացատրել:
-Պիեսում իմ կերպարը, թեև հարմարված է ամերիկյան միջավայրին, ունի անվճար բուժման, սնվելու, ժամանցի հնարավորություն, նրա համակրանքը Հայաստանից եկած տղայի կողմն է: Նրան պայմանները դրել են այնպիսի կապանքի մեջ, որ նա չցանկանա հետ գնալ Հայաստան: Բայց, միևնույն է, ամբողջ պիեսի ընթացքում նա համոզված սիրում է Հայաստանից եկած տղային և դեմ է, որ իր թոռն ամուսնանա ամերիկաբնակ հայ տղայի՝ «լպուզի» հետ: Նա թոռանը պատմում է, որ այնպիսի մեծ գրադարան է ունեցել, որը կարող էր Թումանյանի գրադարանի հետ համեմատվել: Իսկ այդ գրքերում գրվածը նրա գիտակցության մեջ էր, ուրեմն նա պիտի հենց այդպիսին լիներ: Ես իրականում տեսել եմ այդ մարդկանց: Նրանք հաճախում են մանկապարտեզ: Դրսում այդ մանկապարտեզ կոչվածները դղյակներ են, ոչ թե մեր երկրի ծերանոցների նման խեղճուկրակ շինություններ: Վերջերս եմ գնացել մի շատ մտերիմ, տաղանդաշատ մարդու մոտ (անունը չտամ), որ ապրում է հայաստանյան ծերանոցում: Այդ ծերանոցն անգամ տարրական հարմարավետությունից է զրկում իր բնակիչներին: Ես չգիտեմ՝ մեր պետական այրերն ինչպե՞ս են հանգիստ քնում, երբ ծեր մարդիկ ապրում են այդպիսի պայմաններում:
-Դե՜, նրանք դղյակներում են քնում և շատ տաքուկ-փափուկ անկողիններում:
-Սիրտս ճմլված՝ վերադարձել եմ մտերմիս մոտից, շուտով կրկին պիտի այցելեմ, իհարկե: Մարդիկ երկու հոգով ապրում են մի փոքրիկ տարածքի մեջ, սնվում են ինչ-որ բանով, ընդամենը այդքանը: Իսկ Ամերիկայում ծերերի համար ստեղծված է ամենաանհոգ վիճակը, ստեղծված է ամեն պայման, որպեսզի նրանք իրենց լավ զգան: Այնուամենայնիվ, «Վերջին կանգառում» իմ մարմնավորած հայ ծերունին մեծ ոգևորությամբ վերադառնում է Հայաստան, որովհետև Ամերիկան իր երկիրը չէ, այն հողը չէ, որի վրա ինքը կարող է ապրել:

«ԲԱՂԴԱՍԱՐ ԱԽՊԱՐՈՒՄ» ԽԱՂԱՑԱԾ ԴԵՐՍ ԵՂԵԼ Է ԱՄԵՆԱԲԱՐԴ ԴԵՐԱՍԱՆԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԸ»

-Համազգային թատրոնում ներկայացվող Շեքսպիրի «Համլետում» երկու տարբեր կերպարներ եք մարմնավորել՝ դերասանի և գերեզմանափորի: Հաշված րոպեների ընթացքում կտրուկ կերպարանափոխության եք ենթարկվում՝ ստեղծագործող մարդու՝ դերասանի կերպարից վերածվելով պրագմատիկ, ցինիկ գերեզմանափորի: Մեկ ներկայացման մեջ այսպիսի կտրուկ անցումը որքանո՞վ է պայմանավորված ռեժիսորի, որքանո՞վ՝ դերասանի աշխատանքով:
-Ես միշտ կանգնած եմ եղել թատրոն եկող երիտասարդ դերասանների կողքին և նրանց խորհուրդ եմ տվել, որ անվերջ փոփոխվեն, չմնան նույն կետի վրա, նույն տեղում, նույն դերի մեջ: «Համլետում» դերասանի կտորը շատ փոփոխությունների ենթարկվեց բեմադրության ընթացքում: Վիգեն Չալդրանյանը շատ մեծ աշխատանք տարավ այդ ուղղությամբ: Ես էլ, Վիգենն էլ շատ չարչարվեցինք: Ես վախենում էի, որ կարող են չտարբերվել կերպարներս, թեև նախկինում էլ են եղել դեպքեր, երբ միևնույն ներկայացման մեջ երկու դեր եմ խաղացել: Բայց հաղթահարվեցին դժվարությունները՝ ընդհանուր ուժերի հաշվին: Հնարավոր չէ բեմում միշտ միևնույն մարդը լինել: Ստացվեց, կարողացանք: Այս երկարուձիգ ստեղծագործական տարիների մեջ ինձ համար ամենատպավորիչը եղել է Արմեն Էլբակյանի բեմադրած «Բաղդասար ախպարում» խաղացած դերս: Դա եղել է ամենաբարդ, ամենաբարձր դերասանական աշխատանքը, որի ընթացքում ես ինքս ինձ էլ եմ մոռացել: Էլբակյանն ասաց, որ դա այն դերն է, որը խաղալով՝ կարող ես և՛ տապալվել, և՛ հասնել մեծ հաջողության: Եվ, բարեբախտաբար, եղավ հաջողություն, ոչ թե ձախողում:
-Ասում եք, որ հնարավոր չէ բեմում միշտ միևնույն մարդը լինել: Բեմում, այո՛, հնարավոր չէ և խրախուսելի էլ չէ միշտ միևնույն մարդը լինել: Իսկ կյանքո՞ւմ։ Հե՞շտ է պարագաների բերումով փոխվել և դառնալ ուրիշ մարդ:
-Կյանքում հնարավոր չէ: Եվ նույնիսկ ամոթ է: Երբեմն մեր մասնագիտության տեր մարդկանց մասին ասում են, թե կյանքում էլ են դերասանություն անում: Սա տհաճ է:

«ՄԱՐԴԸ ՄԵՆԱԿ Է ԱՅՆ ԺԱՄԱՆԱԿ, ԵՐԲ ԻՆՔՆ ԻՐԵՆ ՄԵՆԱԿ Է ԶԳՈՒՄ»

-Երբ վերջին ամիսներին նայում էի Ձեր խաղը երկու թատրոններում, հիշում էի Մուրադ Կոստանյանին տրված գնահատականը. «Փոքր դերերի մեծ վարպետը»: Դուք մեկ էպիզոդում կարողանում եք Ձեզ վրա հրավիրել ամբողջ դահլիճի ուշադրությունը: Լավագույն օրինակը, թերևս, Կարեն Խաչատրյանի բեմադրած «Վիշապը» ներկայացման Շարլեմանն է՝ մի ողջ գաղափարախոսություն խտացրած իր դիտարկմամբ. «Վիշապներից պաշտպանվելու միակ միջոցը սեփական վիշապ ունենալն է»: Բայց Համազգային թատրոնի «SALE» ներկայացումը համոզեց, որ Դուք նաև բեմադրության կենտրոնում, գործողությունների կիզակետում գտնվելիս, նաև շատ տպավորիչ խաղընկերներ ունենալիս եք կարողանում գրավել հանդիսատեսին և Ձեզ վրա բևեռել բոլորի ուշադրությունը: «SALE»-ում մարդու միայնակության սարսափելի խնդրի համար Ձեր մարմնավորած կերպարն առաջարկում է չափազանց ճկուն-անսպասելի լուծում: Սա ընկալելի է արվեստում, բեմում: Իսկ կյա՞նքն ինչ լուծումներ է առաջադրում համամարդկային այդ խնդրին. կարծում եք՝ հնարավո՞ր է այդքան թեթև ու կենսուրախ մոտեցմամբ հաղթահարել միայնակության մռայլ բեռը:
-Պիեսում իմ հերոսը կնոջ մահից հետո գյուղի իր տանը մենակ մնացած մարդն է, որին հարազատ երեխան բերել է քաղաք, որ նրա նկատմամբ հոգ տանի: Իսկ իրականում բերել է այն բանի համար, երևի, որ այդ մարդն իրենց տան պահապանը դառնա, դուռը բացի, հեռախոսազանգերին պատասխանի և այլն: Այդ մարդը քաղաքում՝ իր աղջկա և փեսայի կողքին, ավելի մենակ է: Էստեղ էլ երևի հողի անդրադարձը կա: Ասֆալտը ուրիշ բան է, մարդուն կտրել են իր հողից, իր հարազատ միջավայրից: Այդ մարդն իր կյանքն ունի գյուղում, որից չի դժգոհում: ՈՒնի իր աշխատանքը, իր զբաղմունքը, իսկ քաղաքում նա լրիվ օտար է, իրեն չեն հասկանում, ինքն էլ իր հարազատ երեխային չի հասկանում: Ինքը լավ մարդ է, և ուզում է բոլորի մեջ բարություն սերմանել: Եվ ահա հանդիպում են նրան երեք միայնակ կանայք, որոնց նա առաջարկում է գալ իրենց գյուղ, զբաղվել այնտեղ իրենց գործով, չլինել միայնակ: Եվ նրա առաջարկությունն ընդունվում է:
-Որովհետև նրանք բոլորը մեկ խնդիր ունեին՝ միայնակությունը:
-Այդ միայնակությունը նրանց տանջում է, և իմ հերոսի նպատակն է, որ նրանք լինեն միասին ու դադարեն տանջվելուց: Մարդկանց կարող է թվալ, թե այստեղ գյուղի քարոզն է տարվում, բայց բոլորովին այդպես չէ: Այստեղ մենակությունը հաղթահարելու խնդիրն է: Մարդը մենակ է այն ժամանակ, երբ ինքն իրեն մենակ է զգում: Իսկ որպեսզի չզգա, ինքը պետք է իր համար ելք գտնի, զբաղմունք գտնի, իր շրջապատում համախոհներ գտնի: Այդ դեպքում նա կդադարի մենակ լինելուց:

«ԱՆՀԱՐՄԱՐ ԵՄ ԶԳՈՒՄ ԱՍԵԼ ԻՄ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԻ ՉԱՓԸ»

-Իբրև դերասան, իբրև արվեստագետ՝ Դուք Ձեր խոսքն ասում եք բեմից, իսկ ի՞նչ ունի ասելու հասարակությանը մարդ-անհատ Վանիկ Մկրտչյանը իր անունից, ոչ թե այս կամ այն կերպարի, այս կամ այն դրամատուրգի:
-Չկա այնպիսի տարածք, որտեղ չլինեն լավ մարդիկ: Բայց մեր երկիրը բոլորովին ուրիշ է, հայի տեսակն ուրիշ է: Ես ցավ եմ ապրում, երբ տեսնում եմ որևէ բացասական բան իմ շուրջը: Օրերով մտքիցս դուրս չի գալիս մեր կյանքում կատարված բացասական երևույթների մասին ինֆորմացիան, որ հասնում է ականջիս կամ ցուցադրվում է հեռուստատեսությամբ: Հիմա շոուներ կան, չէ՞, որոնց ընթացքում ցուցադրվող ամեն մի վտանգավոր էլեմենտը, ամեն մի վտանգավոր դրվագը դառնում է քարոզի նման մի բան: Մարդիկ նստած դիտում են, թե ինչ սարսափելի բան է կատարվել ուրիշների հետ, և բացասական ինֆորմացիան ազդում է մարդկանց վրա: Ես շատ եմ ուզում, որ չլինեն այդպիսի բաներ: Շատ եմ ուզում, որ իմ երկրի մարդիկ լավ ապրեն: Մեղավոր-անմեղ չեմ փնտրում, բայց ուզում եմ, որ հայի աշխատասեր, պայքարող, քարից հաց քամող տեսակը չկորցնի իրեն: Դժվար օրեր ենք ապրում, աշխատատեղեր չկան, աշխատավարձը ցածր է, մարդիկ արտագաղթում են, հարյուրավոր կուսակցություններ են բացվել, չգիտես ինչու, որոնք իրար դեմքի ցեխ են շպրտում, կառավարությունը չի մտածում ժողովրդի մասին: Բայց այս բոլորը կանցնի-կգնա, կմնան հողը, ժողովուրդը: Կառավարություն ասվածը մարդկանցից բաղկացած կառույց է, չէ՞: Եթե դու այդ կառավարության մեջ ես, եթե դու հայ ես, պիտի պայքարես քո ազգի բարօրության համար: Այն, ինչ տրված է իմ ազգին Աստծու կողմից, չպիտի կորչի: Մեկ-մեկ ինչ-որ ցմփորներ հարցնում են, թե ինչ աշխատավարձ եմ ստանում, ես անհարմար եմ զգում ասել իմ աշխատավարձի չափը: Բայց այն, ինչ ես եմ անում, ինչ դերասանն է անում, ունի այլ վարձատրություն: Երբ երկու ժամ դու լինում ես բեմում, հետո վերջանում է ներկայացումը, և 500-600 հոգի հոտնկայս քեզ ծափահարում է, դրանից ավելի թանկ բան կա՞:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ